Mühendislikteki en önemli sorunlardan biri (hatta en önemlisi) sürtünme ve aşınmadır.

Sürtünme ve aşınmayı inceleyen mühendislik dalı tribolojidir.

Triboloji eski Yunanca’dan, sürtünme kelimesinden gelmektetir.

Sürtünme ve aşınma derdinin çaresi yağlamadır.

Pek çok F1 takımı aynı güç üretim ve aktarım parçalarını kullanıyor.

Fabrika takımları hem kendi arabalarına hem de müşteri takımlara bu parçaları sağlar.

Fabrika ve müşteri takımlar aynı parçaları kullanmalarına rağmen genelde fabrika takımları daha az sorun yaşar.

Bu durum çoğu zaman fabrika takımlarının kendilerini kayırdığı şeklinde yorumlanır. Bu görüş doğru değildir.

Kurallar gereği, motor üreticileri kendileri hangi parçaları VE HANGİ SIVILARI kullanıyorlarsa aynılarını müşteri takımlara da sunmak zorunda.

Müşteri takımların daha çok sorun yaşamasının nedeni farklı yağlama ve soğutma sıvıları kullanmalarıdır.

(Ayrıca radyatör gibi destek parçalarda da farklar olabilir. Farklı boyutta soğutma kanalları vs de etkendir.)

Müşteri takımlar sponsorluk anlaşmaları gereği, farklı yağlama ve soğutma sıvılarını tercih eder.

Farklı sıvılar dayanıklılıkta fark yaratan en önemli parametrelerdendir.

Sonuç: Sadece kullanılan güç aktarım parçaları değil, kullanılan sıvılar da hayatidir.

Tribolojinin sürtünmeye odaklandığını kısaca açıklamıştım.

Sürtünme makinelerde istenmeyen bir durumdur. Mesela F1 araçlarının içten yanmalı motorlarında, şanzımanda MGU-K ve MGU-H ünitelerinde istenmeyen bir durumdur.

Öte yandan sürtünme her zaman istenmeyen bir fenomen değildir.

Bir F1 aracının en yüksek sıcaklığa ulaşan parçalarından biri olan frenlerde, sürtünme arzulanan bir durumdur.

1200 derece sıcaklığa kadar ısınan frenlerde, disk-balata ikilisi arasındaki sürtünme katsayısı ne kadar yüksek olursa o kadar iyidir.

Bu sıcaklıklara dayanacak malzeme çiftlerinin seçimi çok önemlidir. Formula 1 araçlarının frenlerinde karbon-seramik malzemeler kullanılmaktadır.

Yine kavramalarda, özellikle manuel vitesli yol arabalarında sürtünme arzulanan bir durumdur.

Debriyaj balatalarında “sıyırma” dediğimiz fenomen, balatanın aşınarak sürtünme katsayısının azalmasının bir sonucudur.

Sürtünme istenen diğer bir alan da lastiklerdir. Virajlarda lastiklerin yüksek sürtünme kuvvetine sahip olarak yolu tutması istenir.

Düz çizgide giderken ise lastiklerin yuvarlanma direncinin (direnç katsayısının) düşük olması istenir.

Sonuç: Sürtünme her zaman kötü değildir. Bazı mekanik sistemlerde hayat kurtarır.

FiratKeskinF1