Formula 1 araçları geçmiş çağlarda daha yavaşlardı ancak daha hızlı görünüyorlardı ve sürücülerin direksiyonda yaptıkları iş sizin ve benim gibi ölümlülerin yapabileceğinin açıkça ötesindeydi. Şu an bu durumun olmamasının sebebi olarak güç üniteleri gösteriliyor, ancak görünüşe göre herkes sorunların ciddi kısmının pistlerden kaynaklandığını gözardı ediyor. Pistler sadece asfalt parçaları değildir, aynı zamanda Formula 1’e hayat veren karakterlerdir. Sürücüler ve araçlar kadar önemliler. Harika bir pist bir süreci izlemeye değer hale getirir, çünkü pistin kendisi bir etkileyici faktördür.
Ve modern F1 pistleri berbat!
Akış
Harika F1 pistlerini özel kılan şeylerden birisi pistin akışı. Akış, bir viraj veya düzlüğün bir diğerine bağlanışı ve her virajın bir sonraki ve öncekine göre konumlandırılmış olmasıdır. Belki de bu konuya en iyi örnek yarış araçlarını limitlerine kadar zorlamak için yapılmış müthiş Suzuka pisti olabilir.
Buradaki her viraj bir sonrakini besliyor. S virajlar Degnar virajlarına harika bir şekilde bağlanırken Spoon virajı sürücülerin arka düzlüğe hız taşıyabilmeleri için kendilerini zorlamaları gereken bir yer. Suzuka’nın başarısındaki temel nokta hiçbir bölümün kullanılmamasıdır, her bir viraj yarış aracını limitlerine zorlamak için yapılmıştır, şikan ve u dönüşü dahil.
Buradaki yarışlar çok fazla geçiş üretmese de görsel olarak her motorsporu takipçisinin onaylayacağı bir şov sunuyor. Suzuka’daki mükemmel bir tur izlemesi güzel bir şey.
Peki şimdilerdeki F1 pistlerinde durum nasıl?
Üstteki iki pisti tanıyor musunuz? İyi, çünkü Çin ve Bahreyn bir süredir F1 takviminde yer alıyorlar ve görünüşe göre de kalmaya devam edecekler. Bu iki pistin harika yarışlara sahne olduğu zamanlar olsa da bir Formula 1 aracını özel gösteremiyorlar. Peki neden?
Modern F1 pistlerinin en büyük sorunları pistin akışını bozan peşpeşe yavaş ve teknik virajlara sahip olmaları. Bunların çoğu geçişleri kolaylaştırmak için yapılıyor, ancak yarış araçlarını izlemenin görsel etkisini berbat ediyor.
Yavaş virajlar pistin akışını bozmakla kalmıyor, aynı zamanda Formula 1 araçlarını sıradan araçlar gibi gösteriyor. Pist tasarımları geçmiş çağlarda çok daha hızlıydı. Bir aracı limitlerinde izlemek hiçbir şeye değişilmezdi. Araçlar o zamanlarda ‘canlı’ gibi görünürlerdi. Abu Dhabi’de bir otelin çevresinde yarışırken ve Çin’de ilk virajı dönerlerken öyle görünmüyorlar.
2014 araçlarının aldığı tüm eleştiriye rağmen araçlar Spa, Monza ve Catalunya’da harika görünüyorlardı. Catalunya her zaman harika yarışlar ortaya koymaz, ancak araçların ilk iki sektördeki saldırışlarını izlemek çok özeldir.
DRS, Farkların Artması ve Ctrl+C
Yavaş virajlar bir diğer sorunu daha ortaya çıkardı, Valensiya, Singapur veya Abu Dhabi’de yarış izleyenler bunu bilir. Bu sorun farkların artmasıdır ve modern pistlerde gördüğüm en büyük sorundur.
Hızlı bir viraj uzun bir düzlüğe çıktığında takip eden sürücü biraz aerodinamik performans kaybeder, ancak bu da hava koridoru sayesinde daha çabuk hızlanabilmesine yol açar, DRS ile birlikte dener ve geçiş yapar. Ancak yavaş virajlarda bir sorunumuz var, arkadaki pilot gaza daha geç basmak zorundadır ve bu da önündekine 20 metre kaybetmesi demektir. Martin Brundle bunu akordeon etkisi olarak adlandırıyor.
Elbette asıl çözüm aerodinamiyi ortadan kaldırıp mekanik tutuşu artırmak, ancak bu başka bir zamanın konusu.
Bu tasarım seçimlerinden dolayı pist tasarımı giderek daha az etkileyici bir hale geliyor hızlı virajlar peşpeşe olmaya zorlanırken (Kore’ye bakın) u dönüşleri ve ‘geçişleri artıran’ düzlükler her fırsatta kullanılıyor. Ancak başarının yolu bunları en az kullanmaktan geçiyor.
F1 takvimine yeni eklenen pistlere bakacak olursanız u dönüşü-düzlük-u dönüşü bağlantılarının miktarı sizi şok eder. Çin, Malezya, Valensiya, Hindistan, Kore (burada bunlardan peşpeşe 2 tane var), Abu Dhabi, Bahreyn ve Amerika bu tür viraj kombinasyonlarından oluşuyor ve DRS ile birlikte geçişlerin nerede yapılması gerektiği de belirlenmiş oluyor.
Bu Miki Fare kombinasyonuna sahip olmayan tek modern pist muazzam sekizinci virajı ve ‘çakma eau rouge’ dokuzuncu virajı ile Türkiye’deki Istanbul Park. En iyi modern Tilke pisti olarak gösterilen burası artık takvimde bile değil. Şu hale bakın!
Modern pistlerde araçlar arası fark artışı (akordeon etkisi) o kadar fazla ki 2010 Abu Dhabi’den sonra Jean Todt şöyle konuştu:
‘Geçiş imkansızdı. FIA başkanı olarak konuşuyorum. Şu andan sonra yeni bir pist onaylanırken güvenlikle birlikte izlenebilirliği de göz önünde bulunduracağız.’
Pist tasarımlarında değişikliğe gitmek veya aeroyu düşürmek yerine hızlı çözüm olarak DRS ile karşı karşıya kaldık. Sorunu gözardı edip yapay bir çözümle gelerek Formula 1 rahatlık adına görsellik kaybetti. Bu doğru değil.
Buddh pisti, peş peşe 5 ağır frenleme noktasına sahip ve bunlar düzlüklerin önünde veya sonunda yer alıyor. Bu da çok fazla fark açılmasına sebep oluyor ve geçiş sayısını azaltıyor.
Şimdilerde adı Red Bull Ring olan Avusturya GP’sine baktığımızda Formula 1 pistlerinin düşüşü açıkça ortaya çıkıyor. Burası özgün bir pist, 70 saniye civarı tur zamanları var ve sadece 7 virajdan oluşuyor. Pist geri dönüşünde sürücüler ve taraftarlardan tam not aldı. Jenson Button Sky Sports’tan Martin Brundle ile konuşurken heyecanını gizleyememiş ve ‘pistte yavaş virajlardan (3) çok hızlı viraj (4) var’ demişti.
İronik olan da şu, eskiden adı A1 Ring olan bu pist aslında efsanevi Österreichring pistinin katledilmiş hali. Şu an hızlı olarak tanımladığımız pist aslında eski bir pistin çok daha yavaş bir versiyonu. Aynı kader Meksika’yı da bekliyor, etkileyici ilk tasarım dar virajlar ve stadyum bölümüyle bitirildi. Bu ne zaman son bulacak?
Bu pist tasarımının, asfalt alanından kaçış alanlarına kadar araçlar ve sürücüler için özel olduğuna inanıyorum. Pistlerin çeşitlilik göstermesi gerekiyor, görsel olarak göz kamaştırmalılar ve yüksek miktarda mücadele içermeliler. Bu görsel etkiyi yakalayın ve harika sürücüleri inanılmaz makinelerin içinde tekrar izleyin. FIA’nın bunun farkına varması gerek ve Tilke ve diğer pist tasarımcılarına koyulmuş kısıtlamaları azaltmaları gerekiyor. Spor bu bitmek bilmeyen kaçış alanlarından, ‘bırada geçiş yap’ DRS bölgelerinden ve zorla kabul ettirilen tasarımlardan daha fazlasını hakediyor. Pistler F1’in karakterleridir ve bunları geri getirmenin tam zamanıdır.
Meksika GP 26 Ekim 2025
