FIA’nın Hakem Kararları ve Tutarlılık Tartışmaları Yeniden Gündemde

Formula 1’de hakemlerin karar süreçleri, Katar Grand Prix’sinde pilotlar ile FIA arasında gerçekleşen toplantının ardından bir kez daha gündemin merkezine oturdu.

Her sezon düzenli olarak gerçekleştirilen bu toplantı, yarış yönetimi ile pilotların, pist üstü olayların değerlendirilmesi ve kuralların uygulanması konusunda ortak bir anlayış geliştirmesini amaçlayan bir atölye çalışması niteliği taşıyor.

Bu yılın en çok tartışılan kazaları ve kararları ele alınırken, özellikle Oscar Piastri’nin Brezilya Grand Prix’sinde aldığı 10 saniyelik ceza gibi, farklı görüşlerin ortaya çıktığı olaylar yeniden gündeme taşındı. Bu tür tartışmalar, FIA’nın kararlarında tutarlılık olup olmadığı ve kalıcı hakem uygulamasının tekrar gündeme gelip gelmemesi gerektiği yönündeki tartışmaları da alevlendirdi.

Ancak, sadece tartışma yaratan birkaç kararın ön plana çıkması, çoğunlukla üzerinde uzlaşılan ve dikkat çekmeyen çok sayıda kararın gözden kaçmasına neden oluyor. FIA’nın da Piastri olayı özelinde, bunun bir yarış olayı ya da en fazla beş saniyelik bir ceza olabileceğini kabul ettiği ifade ediliyor.

Katar’daki toplantıda, 2025 sezonunda çokça tartışılan beş önemli olay masaya yatırıldı. Ancak, hakemlerin değerlendirdiği toplam olay sayısı göz önüne alındığında, bu beş olayın tüm kararların yalnızca %1’inden azını oluşturduğu görülüyor.

The Race’in ulaştığı 2025 sezonuna ait istatistikler, hakemlerin sezon boyunca önüne gelen olayların sayısı ve bunların ne kadarının işlem gerektirdiğine dair önemli veriler sunuyor. Katar Grand Prix’si öncesi tablo şu şekilde:

Hakemlere iletilen toplam olay ve dosya sayısı (daha fazla incelemeye gerek duyulmayanlar dahil): 509
Hakemler tarafından soruşturma başlatılan olay sayısı: 405
Hakemler tarafından verilen yazılı ve ilan edilen karar sayısı: 410 (bu sayıya gözden geçirme talepleriyle ilgili iki karar ve protestolarla ilgili üç karar dahil)
Soruşturulan olaylardan ceza veya işlem gerektirmeyenler: 252
Soruşturulan olaylardan ceza uygulananlar: 153

Ceza türlerine göre dağılım ise şöyle:

Pit yolunda hız sınırı ihlali nedeniyle verilen para cezaları: 12
Diğer para cezaları: 11
Sürücü ve/veya takımlara verilen resmi uyarılar: 31
Sürücü ve/veya takımlara verilen kınama cezaları: 19
Beş saniyelik zaman cezaları: 25 (6’sı çarpışmaya sebebiyet verme nedeniyle)
On saniyelik zaman cezaları: 22 (11’i çarpışmaya sebebiyet verme nedeniyle)
Sürücüye geçiş cezası (drive-through): 2
Durdur-bırak (stop-and-go) cezası: 0
Gridde geriye düşürme veya pit yolundan başlama cezaları: 22
Diskalifiye edilenler: 9

Yani, pilotlar ve FIA’nın tartışmaya değer bulduğu beş olay, hakemlere iletilen 509 olayın yalnızca %0,98’ini oluşturuyor. Beş olayın dahi tartışmalı olması eleştirilebilir; ancak hiçbir sistemin tüm paydaşları her zaman memnun edecek şekilde kusursuz kararlar vermesi beklenemez.

Kalıcı Hakem Tartışması

FIA’nın hakem kararları eleştirildiğinde en sık gündeme getirilen konulardan biri tutarlılık eksikliği. Benzer olaylarda farklı kararlar verilmesi, örneğin Piastri’nin Brezilya’daki ilk viraj olayında ağır ceza alırken, Las Vegas’ta Liam Lawson’ın Avustralyalı pilota temasının cezasız geçişi, bu tartışmaları körüklüyor.

Bu durum, sezon boyunca aynı kişilerin karar vermesinin sağlanması amacıyla kalıcı hakem uygulaması taleplerini artırıyor. Ancak mevcut sistem ile kalıcı hakem uygulaması arasındaki karşılaştırmada, hakem kurulunun mevcut yapısında büyük bir tutarsızlık olduğu izlenimi yanlış olabilir.

Son on yılda, FIA tarafından sezon boyunca görev yapan hakem sayısı azaltılarak, kararların daha tutarlı olması hedeflendi. Şu anda, yıl boyunca görev yapan F1 hakem kadrosu 12 kişiden oluşuyor: Dört deneyimli başkan, üç eski F1 pilotu ve beş ikinci hakem.

Her yarışta, bir başkan, bir ikinci hakem ve bir pilot hakemden oluşan ekip görev alıyor. Ayrıca, her yarışta ulusal federasyon (ASN) tarafından atanan ve FIA Süper Lisansı’na sahip, yıllık FIA Hakem Eğitimi’ni tamamlayıp yazılı sınavı geçen bir hakem daha bulunuyor.

Her F1 hakeminin de FIA Süper Lisansı olması, yıllık eğitim programına katılması ve zorlu bir değerlendirmeden geçmesi gerekiyor.

Sezon boyunca sadece 12 hakemin görev alması, aslında kalıcı bir hakem kuruluna oldukça yakın bir yapı oluşturuyor; çünkü yine de belirli bir rotasyona ihtiyaç duyuluyor. Ayrıca, her yarışta aynı dört kişinin görev yapmasının önüne geçilerek, tarafsızlığın korunması ve olası önyargıların önlenmesi amaçlanıyor.

Mevcut 12 hakemli sistemde, tutarlılığı artırmak için ek önlemler de uygulanıyor. Örneğin, bir yarışta görev yapan hakemlerden birinin bir sonraki yarışta da görev alması tercih ediliyor; böylece tamamen yeni bir ekip oluşması önleniyor. Bu sürekliliğin mümkün olmadığı durumlarda ise, önceki yarışın başkan hakemi çevrim içi olarak danışmanlık verebiliyor.

Tüm bu önlemlere rağmen, her kararın herkes tarafından beğenilmesi mümkün değil. Ayrıca, yarışın sıcak anlarında zaman baskısı altında alınan kararlar, günler sonra sakin bir ortamda yapılan değerlendirmelerden farklı olabilir. Ancak hakem kararlarının yarıştan saatler veya günler sonra açıklanması da pratikte mümkün değil.

Mevcut sistemin daha da iyileştirilebileceği kabul ediliyor. Ancak kararların %1’inden azının tartışma konusu olması, sistemin tamamen başarısız olduğu anlamına gelmiyor.

Her kararın tüm pilotlar tarafından eksiksiz desteklendiği kusursuz bir hakemlik sistemi ise ütopik bir beklenti olarak görülüyor. FIA’nın pilotlarla yaptığı toplantıların temel amacı, şikâyetleri dikkate alıp süreci geliştirmek ve gelecekte daha iyi bir uygulama ortaya koymak olarak öne çıkıyor.

trf1.net