Formula 1 karmaşık bir spor. Ancak bir araçların bir pistte yarışması gerçeğinde en basit kural yarışçıların pistte kestirmeleri kullanmamaları olmalı.
Belli ki öyle değil. Meksika GP yarışı sporun kural koyucularının bu kadar basit bir konuda bile anlaşılmaz şekilde batırdıklarını gördük.
Pist dışına çıkarak avantaj kazanma konsepti ilk dünya şampiyonlarının aklını karıştırabilir. Onlar için pist dışına çıkmak hastaneye zorunlu yolculuk demekti, tabi eğer şanslılarsa!
Zaman içinde Formula 1’i daha güvenli yapma ihtiyacı bunu değiştirdi. Pistlerde çakıl alanlar daha sık görünmeye başlandı. Bunlar bir sürücünün pist dışına çıkması durumunda hayatları yerine sadece zaman kaybetmeleri anlamına geliyordu. Bir ilerleme kaydedildiği açık.
Son zamanlarda çakıl ile doldurulan kaçış alanları asfaltla değiştirildi. Bunun arkasındaki sebepler aslında gayet masum.
Kaçış alanları gerçekçi en kötü senaryo düşünülerek tasarlanıyor. Meksika’daki birinci viraja yılın en yüksek hızlarından biriyle, 370 km/saat ile yaklaşılıyor. Böyle bir yerde kontrolden çıkmış bir aracın güvenli şekilde korunabilmesi gerekiyor.
Lastik patlaması, fren arızası, süspansiyon kırılması, takılı kalan gaz veya kopan kanatlar… Bu bağımsız sorunların her biri yüksek hızda ciddi bir kazaya sebep olabilir. Ancak bu durumlarda sürücüler aracı yavaşlatabilmek için bazı şeyler yapabilmeliler.
Çakıl asfalttan daha az tutunmaya sahip, yani bir sürücü aracını etkin bir şekilde yavaşlatamaz. Daha da kötüsü yüksek hızda ilerleyen bir araç çakıl alanda batma ve takla atmaya başlayabilir ve bu sürücüyü daha da büyük bir tehlikenin içine sokar. Yılın ilk yarışında Fernando Alonso’nun McLaren’ının çakıl alana girdiğinde takla atmaya başladığını gördük.
Çakıl alanların pistlerde az görülür olmalarının başka sebepleri de var. Taşlar piste sıçrayarak lastik patlamalarına sebep olabilir. Bu çakıl alanlar doldurma ve düzeltme gibi bakım çalışmalarına ihtiyaç duyuyor ve bu durum seansları yarıda durdurarak zaman ve para kaybına sebep oluyor. Bu, harcamalar pistin kullanıldığı her gün artıyor, sadece Formula 1’in yapıldığı 3 günü düşünmemeliyiz.
Diğer pist kullanıcıları, örneğin motosiklet yarışçılarının araçlara göre daha farklı kaçış alanı ihtiyaçları var. Pist günleri yarış hafta sonları arasında önemli bir gelir kaynağı ve amatör sürücüler çakıl alanlarda araçlarına hasar vermek istemezler.
Ancak asfalt kaçış alanlarının ortaya çıkışı çakıla göre önemli bir dezavantajı da beraberinde getirdi. Asfalt, sürücülerin pistin çevresinde de yeterince tutunma sağlayabilmelerini sağladı ve bu bölgelere çıkmaya başladılar.
Bu asfalt kaçış alanları kasıtlı olarak getirilmeden önce düşünülememiş bir şeydi. 1989 Suzuka’daki Alain Prost ve Ayrton Senna kazasını düşünün. Ancak bundan sonra sorun büyümeye başladı.
Yenilenen Hockenheimring asfalt kaçış alanları kullanılan ilk pistlerdendi. 2003’te Michael Schumacher bunlardan birini kullanarak Jarno Trulli’yi tartışmalı bir şekilde geçmişti. Schumacher bu geçişinden ceza almadan kurtulmuş, ancak birkaç tur sonra lastiği patlamıştı.
Bundan sonraki 13 yılda Formula 1 sürücülerin asfalt kaçış alanlarını kullanarak avantaj kazanmasını veya dezavantajı durdurmalarını engelleyemedi. Bu sezon şimdiye kadar bu tür 14 ihlal incelemesi yapıldı.
Meksika GP’sinde Lewis Hamilton ve Nico Rosberg kalkışta ilk virajı kesmişlerdi. Max Verstappen de yarışın ilerleyen turlarında Sebastian Vettel ile savaşırken bunu yapmış, ancak tek ceza alan Verstappen olmuştu.
Hakemler avantaj kazanıldığı zaman bunun iade edilmesi gerektiğine bakarak karar veriyorlar. Anca diğer pistlerde kaçış alanlarının sürücüleri zaman kaybetmeye mecbur kalacakları şekilde tasarlanabileceklerini gördük.
Diğer pistlerde yavaş virajların ‘dönüş yolları’ bulunuyor, sürücüler pist dışına çıktıklarında piste geri dönmek için bu yoldan geçmek zorundalar ve zaman kaybettiklerinden emin olunuyor. Örneğin Monza’daki Rettiflio ve Della Roggia, Gilles Villeneuve pistindeki son şikan ve Singapur’da ilk virajdan üçüncü viraja kadar olan kısım bu tür dönüş yollarını içeriyor.
Eğer bir sürücü pist dışına çıkar ve dönüş yolunu kullanmazsa ceza alıyor. Bu hem adil, hem de daha da önemlisi viraj kesilerek avantaj kazanılabilmesinin önüne geçiyor. Meksika’nın ilk virajı Formula 1 pistlerinde buna en çok ihtiyaç duyulan yer.
###