Dakar Rallisi, ismine rağmen çok uzun süredir Senegal'e ve başkent Dakar'a uğramıyor; ralli, bu yıl dördüncü kez Suudi Arabistan'da gerçekleşecek. Peki dünyanın en zorlayıcı rallisi bugüne kadar hangi ülkelerde ve hangi rotalarda düzenlendi?

1970'lerin sonlarında çölde kaybolan bir motosiklet yarışçısının manzaradan etkilenmesi -biraz da oryantalist bir hayalin gerçekleşmesi- sonucu düzenlenmeye başlanan Dakar Rallisi, hiç şüphesiz ki motor sporları dünyasının en etkileyici ve en merakla beklenen mücadelerinden biri. 

Sürücülerin binlerce kilometrelik zorlu etaplarla sınandığı ve doğayla uyum sağlamasının beklendiği mücadele, bu sene Suudi Arabistan çöllerinde dördüncü, toplamda ise 45. kez düzenlenecek.

Suudi Arabistan denince kafalarda soru işaretlerinin belirdiği de bir gerçek; nitekim rallinin adı Dakar, ralliye adını veren şehir ise Senegal'de bulunuyor. Peki ralli neden Senegal ile pek alakası olmayan Suudi Arabistan'da düzenleniyor, neden 2001'den beri orijinal başlangıç noktası olan Paris'e uğramıyor, neden 11 sene Güney Amerika'da düzenlendi?

Bu soruların cevabı için aslında 2007'de Senegal'in kuzeydeki komşusu Moritanya'da yaşanan olaylardan bahsetmek yeterli olacaktır, fakat bu özel yazımızda Dakar Rallisi'nin geçmişteki rotalarını ele alarak sizleri ralli öncesi kısa bir yolculuğa çıkarmayı daha uygun gördük. İyi okumalar!

1979-2007: Avrupa-Afrika

Formula 1'in merkezi olarak nasıl İngiltere'yi gösteriyorsak, rallinin merkezi olarak da Fransa'ya gösterebiliriz. Evet, her ne kadar Finlandiya en büyük ralli sürücülerini çıkaran ülke olsa da gerek tarihi Monte Carlo Rallisi, gerek Citroen ve Peugeot gibi markaların çeşitli disiplinlerdeki başarıları, gerek de Sebastien Loeb-Sebastien Ogier dönemi olsun Fransa'nın ayrı bir yer tuttuğu söylenebilir.

Dakar Rallisi'ne hayat veren isim de bir Fransız idi: motosiklet ve otomobil yarışçısı Thierry Sabine. 1977'de Fildişi Sahili'nin eski başkenti Abidjan'dan Fransa'nın güney kıyısında bulunan Nice'e uzanan bir rallide mücadele eden Sabine yolunu kaybetmiş ve kendini çölün ıssız noktalarında bulmuştu. Karşısında 1990 yapımı "The Sheltering Sky" filminden fırlamış bir manzara bulan Sabine, bu rotada dünyanın her tarafından gelen sürücülerin mücadele edebileceği bir ralli düzenlemeye karar vermişti.

1979 yılında hayalini gerçekleştiren Sabine'in rotası da belliydi: mücadele Fransa'nın başkeni Paris'te başlayacak, Marsilya'dan feribotla Cezayir'e geçilecek, Cezayir güneye kadar boylu boyuna aşılacak, oradan da Sahra'nın güneybatısı sınırı geçilerek çölün sonundaki en büyük şehre, yani ralliye adını veren Dakar'a ulaşılacaktı. 

Ralli rotası 1992'ye kadar çöl şartlarına göre birçok kez değişiklik gösterse de temel rotaya her zaman sadık kalındı. Bu dönemki en büyük değişiklikler; 1984'te Sahra'nın güneybatısına uzanılarak Dakar'a Fildişi Sahili-Gine üstündeki bir rotadan varılması, 1989'da rallinin Afrika ayağının Tunus'tan başlaması, 1990'dan itibaren ise Libya'ya geçilmesiydi.



1992'de ralli orijinal rotasını ilk kez bıraktı: mücadele, özel bir etkinlik kapsamında Paris-Güney Afrika arası düzenlenecekti! Afrika'da motor sporlarının beşiği olan Güney Afrika, o günlerde Nelson Mandela yönetiminde ırkçı Apartheid yönetiminin kaldırıldığı dönemlerden geçmekteydi ve Dakar Rallisi bu değişimi dünyaya tanıtabilecek bir araç olabilirdi.

O sene Afrika ayağı üçüncü ve son kez Libya'dan başlayan mücadele, sonrasında Nijer, Çad, Orta Afrika ve Kongo Cumhuriyeti rotalarını izleyerek devam etti. Dönemin olaylı ülkesi Zaire'nin atlanması için iki gün mola verildikten sonra Angola, Namibya ve son olarak Güney Afrika rotaları aşıldı. Dakar tarihinin en şahsına münhasır mücadelelerinden biri böylece son buldu.

1993'ten itibaren yolu biraz kısaltan ve Fransa-İspanya-Fas-Moritanya-Senegal rotasını izlemeye başlayan ralli, 1994'te Paris-Dakar-Paris şeklinde bir tam tur atılarak düzenlendi. 

1995'te bir diğer önemli değişiklik yaşandı; Dakar, tarihinde ilk kez Paris yerine İspanya'dan, tarihi şehir Granada'dan başlayacaktı -bu rota, 1996'da da tercih edildi. Granada, o senenin ardından Dakar için önemli bir uğrak yeri olarak varlığını korumaya devam etti.

1997'de bir diğer önemli değişiklik yaşandı: direkt Dakar'dan başlayan ralli, Nijer'in en büyük şehri Agades'i ziyaret edip geri Senegal'e dönerek hiç Avrupa'ya uğramadan düzenlenen ilk Dakar Rallisi oldu. 

Dakar, sonrasında 10 sezon boyunca rota konusunda istikrarını tamamen kaybetti. 2000'de Dakar-Kahire gibi bir rota ile yine hiç Avrupa'ya uğramadan düzenlenen ralli, 2001'de son kez Paris'ten start aldı, 2003'te ise Marsilya-Mısır gibi bir rota ile ikinci kez Dakar'a hiç uğramadan düzenlendi.

2005'te İspanya, 2006 ve 2007'de ise Portekiz'den start alarak Fransa'yı tamamen terk eden ralli için artık Avrupa günlerinin de sonu yaklaşmaktaydı -ancak bu son, değişip duran rotalar nedeniyle değil, güvenlik nedeniyle gelecekti.



Dakar'ın Avrupa macerası son buluyor

24 Aralık 2007 tarihinde rallinin önemli güzergahlarından birinde, Moritanya'da ciddi bir olay yaşandı: tatile çıkan altı Fransız turist, terörist bir grubun saldırısına uğradı. Saldırıda dört turist hayatını kaybetti, bir kişi ise ağır yaralandı. Sadece bir kişi kurtulabilmiş, o da olanları aktarabilmişti.

Saldırı ralliden yalnızca 12 gün önce gerçekleşmişti, dolayısıyla ciddi bir güvenlik tehdidi bulunmaktaydı. O dönem Moritanya'daki siyasal iklimin de karışık olduğu düşünüldüğünde ya rota değişimi yapılacaktı -ki bu kadar geç bir dönemde yeni yol notlarının hazırlanması imkansıza yakındı- ya da ralli iptal edilecekti.

1992'de rallinin haklarını Sabine ailesinden alan ve organizatör konumuna geçen Amaury Sport Organisations zor bir karar vererek 4 Ocak 2008 tarihinde, yani rallinin başlamasından yalnızca bir gün önce 2008 Dakar Rallisi'nin iptal edildiğini duyurdu. Takımlar son hazırlıkları yaparken iptal kararını alarak şok geçirmişlerdi, ancak elden bir şey gelmiyordu.

Takımların emeklerinin boşa gitmemesini amaçlayan ASO, Nisan ayının sonlarında Macaristan-Romanya-Macaristan güzerganında yedi günlük bir ralli düzenledi ve böylece Dakar'ın yeri az da olsa ikame edildi.



2009-2019: Güney Amerika

Rallinin iptalinden bir ay sonra yapılan bir açıklamayla Dakar Rallisi'nin yepyeni bir maceraya atılacağı kesinleşiyordu: ralli, gelecek yıldan itibaren Güney Amerika'da düzenlenecekti! 28 sene boyunca motor sporları dünyasının merkezlerinden biri haline gelen kuzeybatı Afrika, büyük bir değeri aniden yitirivermişti.

İyi haber ise 1998 sezonundan bu yana Formula 1'e ev sahipliği yapmayan Arjantin'in yeniden büyük bir etkinliğe kavuşmasıydı.

Güney Amerika'daki ilk mücadelesinde başkent Buenos Aires'ten başlayan Ralli, Arjantin'in güneyine doğru hafif bir geçiş yapıyor, sonrasında Şili'nin doğu sınırından kuzeye ilerliyor, dört günlük Şili macerasının ardından Arjantin'e dönüyor ve yine Buenos Aires'te son buluyordu. Sadece çölden geçilmemesi, ve birçok farklı arazi tipinin tecrübe edilmesi nedeniyle beğenilen rota üç sene boyunca geçerliliğini korudu.

Sonraki senelerde ise rota konusunda tam bir karmaşa hakimdi, 2013-2019 arasındaki yedi rallinin tamamı farklı rotalarda düzenlendi! 2013'te Şili'nin başkenti Santiago'dan başlayan ve Arjantin sınırlarından geçerek Peru'nun başkenti Lima'ya ulaşan ralli, sonraki beş sezon boyunca ya başlangıç ya bitiş noktası olarak Arjantin'i kullandı -ancak sınırlarından geçilen ülkeler sürekli değişiyor, bu durum da organizatörlere sorun yaratıyordu.

2019 senesinde sadece Peru'da düzenlenen, Lima'da başlayıp Lima'da biten ralli, birçok sorundan ötürü Güney Amerika macerasına da 11 senenin ardından nokta koymak durumunda kaldı.



2020- Günümüz: Suudi Arabistan

2019 Dakar Rallisi'nden 3 ay sonra, Nisan ayında bir açıklama yapan ASO, rallinin bir daha lokasyon değiştireceğini ve sonraki beş sene boyunca Suudi Arabistan'da düzenleneceğini duyurdu. Sonradan ralliye birkaç ülkenin daha eklenmesi amaçlanıyordu, ancak bu gerçekleşmedi -bu durumda pandeminin payı büyük.

Karar elbette başta tepkiyle karşılandı, nitekim sadece Suudi Arabistan'da düzenlenecek bir ralli "ülkeler arası" olma özelliğini kaybedecekti, hem insan haklarının ihlal edildiği bir ülkede mücadele edilecekti, hem de güneydeki komşu Yemen'deki iç savaş nedeniyle güvenlik tehditleri mevcuttu.

Tüm bu risklere rağmen karardan dönmeyen ASO, 2020'de -büyük şans ki pandemiden önce- Suudi Arabistan'daki ilk Dakar Rallisi'ni düzenledi. Etaplar neredeyse tamamen çöl etaplarıydı, dolayısıyla rallinin orijinal amacına ve ruhuna uyuyordu. 

Suudi Arabistan'daki üç senede üç farklı rota kullanan ralli, üç senenin tamamında Cidde'yi başlangıç veya bitiş olarak kullandıktan sonra bu sene farklı bir rotaya yöneldi ve Cidde'yi şimdilik terk etti. Bu sene yeni ve karmaşık bir rota tercih eden Dakar, bir kez daha ralli severlerin ilgisini çekecek.

tr.motorsport.com