Dünyanın en rekabetçi motor sporları serilerinden biri olan Formula E'nin 9. sezonu, bu hafta sonu gerçekleştirilecek olan Mexico City E-Prix'siyle start alacak. Biz de sizler için Formula E'nin 9. sezonu öncesinde bilmeniz gerekenleri derledik.

Tamamen elektrikli motor sporları serisi Formula E, dünyanın en gelişmiş tamamen elektrikli araçlarıyla ikonikleşmiş şehirlerde yarışarak elektrikli araç teknolojisine öncülük etmeye devam ediyor. 

Otomotiv devlerinin birbiriyle mücadele ettiği Formula E, 11 takım ve 22 pilotuyla 9. sezonuna başlayacak. Bu yıl, Formula E için büyük bir önem teşkil ediyor çünkü seri, belki de kurulduğu yıl olan 2014'ten bu yana gördüğü en büyük değişimleri yaşayacak ve yeni bir jenerasyon başlayacak. 

Araçların, yarış formatının, pilotların ve takımların değiştiği 9. sezon öncesinde bilmeniz gerekenleri sizler için derledik. 




Gen3, Formula E ve elektrik teknolojisi için neden çok önemli? 

Gen3 araçları ve yeni sezon hakkında konuşmaya başlamadan önce, bu sezonun Formula E için neden çok önemli olduğundan bahsetmemiz gerektiğini düşünüyorum. 

Dürüst olmak gerekirse son birkaç yıl, Formula E için kesinlikle iyi geçmedi. Formula E'nin imajının zarar alması aynı zamanda, elektrik teknolojisinin motor sporlarındaki geleceği açısından kesinlikle pozitif değildi. 

Elektrik teknolojisi son yıllarda istenilen düzeyde gelişme gösteremezken, 2021 Valensiya E-Prix'sinde yaşananlar Formula E'nin imajına büyük oranda zarar verdi. Bu yarış belki de elektrik teknolojisinin neden yakın gelecekte F1'in geleceği olamayacağını da gözler önüne sermişti. 

Buna ek olarak, büyük markalar da serinin durumundan memnun değildi ve Audi, BMW, Mercedes gibi büyük markalar artık Formula E'nin pazarlama anlamında güçlü olduğunu düşünmüyordu. 

Batarya teknolojisinin gelişimine izin verilmemesi ve serinin fazlasıyla kaotik olması, büyük markaları seriden giderek uzaklaştırdı. Yol araçları için önemli olan batarya teknolojisinin gelişiminin yasak olması, serinin kaotik yapısı ve düşük TV reytingleri nedeniyle büyük markalar seriden ayrıldılar. 

Hem teknik anlamda hem de pazarlama anlamında yaşanan zorluklar, COVID-19'un gelmesiyle daha da kötüleşti. COVID-19'dan dolayı artık cadde pistlerinde yarış yapmak daha zordu ve bazı dönemlerde geleneksel yarış pistlerine gidilmesi gerekti. Geleneksek yarış pistlerine gidildiğinde (FE araçları için özel olarak hazırlanan, birçok frenleme noktası olmayan bir pistte) ise araçların eksiklikleri ortaya çıktı. 

Yine de tüm bu zor zamanlarda serinin hep bir umut kaynağı vardı: Gen3 kuralları. Teknolojik ve teknik anlamda büyük gelişimler vaat eden Gen3 araçları; serinin teknolojik harikalarını, heyecan verici bir spor organizasyonla birleştirme yolunda önemli rol oynayacak. 

Bu yeni jenerasyon, Formula E'nin son yıllarda kaybettiği momentumunu yakalaması konusunda büyük rol oynayacak. Daha güçlü araçlar, Maserati ve McLaren gibi yeni markalar, yeni pilotlar ve yeni kurallar; daha heyecanlı yarışlar sunarak Formula E'yi daha popüler hâle getirmeli.

Formula E, Gen3 kurallarının ilk yılına istediği girişi yaparak insanların önyargılarını kırabilmeli ve artık sadece "tamamen elektrikli yarış araçları, sürdürülebilir yarışlardan daha fazlasını sunmalı, daha çok insanı kendisine çekebilmeli. 



Gen3: Dünyanın en hızlı, en güçlü, en hafif ve en verimli tamamen elektrikli yarış araçları

Formula E'nin 3. jenerasyon araçlarında birçok seviyede teknik gelişmeler yaşandı. Yaşanan gelişmelerin detaylarını vermeden önce, aşağıdaki tablo sayesinde iki jenerasyon arasındaki farkları görebilirsiniz. 

 Gen 2 vs. Gen3

	Gen2	Gen3
Hangi sezonda geldi?	5. sezon (2018-2019)	9. sezon (2022-2023)
Uzunluk	5160mm	5016.2mm
Yerden yükseklik	1050mm	1023.4mm
Genişlik	1770mm	1700mm
Dingil mesafesi	3100mm	2970.5mm
Ağırlık (Pilot dahil)	900kg	840kg
Maksimum güç	250kW	350kW
Maksimum enerji rejenerasyonu	250kW	600kW
Azami sürat	280km/saat	320km/saat
Elektrik motoru	Sadece arka motor	Arka ve önde motor
Lastik tedarikçisi	Michelin	Hankook

Araçlardaki ana değişimlere bakacak olursak;

1.) Enerji geri dönüşümü büyük oranda artacak

En büyük gelişim muhtemelen enerji geri dönüşümü kısmında yaşandı. Araçlar, yarışlarda kullanılan enerjinin %40'ını frenleme altında geri dönüştürebilecekler. Yani araçlar, yarış boyunca kullandıkları enerjinin neredeyse yarısını geri kazanabilecekler.

Bunun yaşanmasındaki en büyük etken, ön aksa da bir elektrik motoru eklenmiş olması. Gen1 ve Gen2'de sadece arka aksta bir motor yer alıyordu, Gen3'te ise ön aksa da bir motor eklendi. Bu motor sayesinde 250kW kazanıldı ve arka akstan gelen 350kW ile birlikte toplam 600kW'a ulaşıldı. Bu da aracın, toplamda 600kW geri dönüştürülmüş elektrik enerjisi kullanabileceği anlamına geliyor.



2.) Cadde yarışlarına daha uygun araçlar

Formula E, bütün yarışlarını cadde pistlerinde gerçekleştiriyor ve yeni araçlar da sadece cadde pistlerinde yarışmak üzere geliştirildiler. Yani daha hafif ve kısa araçlar tasarlandı. Araçlar 60kg daha hafifler. Böylelikle pilotlar, dar cadde pistlerinde daha kolay bir şekilde lastik lastiğe mücadele edebilecekler.

Peki 60kg nasıl kaybedildi? 

Gen3 araçlarında arka aksta hidrolik fren yer almıyor ve arka akstaki durdurma gücü tamamen motor tarafından üretiliyor. Buna ek olarak artık batarya gelişiminde odak noktası ağırlık/boyuttan uzaklaştı ve enerji geri kazanımı bağlamında enerji yoğunluğuna kaydı. 

Hem arka akstaki hidrolik frenlerin gitmesi hem de batarya boyutunun küçülmesiyle birlikte, 60kg kaybedildi. 



3.) Daha güçlü araçlar, daha yüksek azami süratler

Gen3 araçları ile birlikte, pilotların kullanabileceği maksimum güç 350kW olacak. Bu da yaklaşık olarak 476 beygir demek. Gen2 araçlarında ise maksimum güç 250kW kadardı. Bu güç artışı sayesinde, yeni araçlar düzlüklerde 320km/saati görebilecekler. 

Daha hızlı ve güçlü araçlar, Formula E'deki yarış dinamiğini nasıl değiştirecek göreceğiz. 

4. Yeni lastikler ve sürdürülebilir materyaller

Formula E, yeni jenerasyonla birlikte yeni bir lastik tedarikçisine geçiyor. Michelin, 2023'ten itibaren Formula E'nin lastik sağlayıcısı olmayı bırakacak ve Hankook, FE'nin yeni lastik sağlayıcısı olacak. 

Hankook, lastiklerin üretiminde doğal hamurlar ve geri dönüştürüşmüş fiberler kullandı. Bu sürdürülebilir maddeler, lastik üretiminde kullanılan maddelerin %25'ini oluşturdu. Hankook, tek bir lastik geliştiriyor ve geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi, bu yıl da tüm koşullar için tek bir lastik kullanılacak. 

Buna ek olarak Formula E, Gen3 araçlarının üretiminde de sürdürülebilir materyaller kullanmaya odaklandı. Aracın üstündeki parçalarda, keten ve geri dönüştürülmüş karbon fiber gibi sürdürülebilir malzemeler kullanıldı. 

Gen3 araçlarında yer alacak bataryalar, Williams Advanced Engineering tarafından üretildiler. Bu bataryalar, kullanım ömürlerinin sonuna geldiğinde geri dönüştürülebilecek şekilde tasarlandılar. 

Araçlardaki herhangi bir karbon fiber parça artığı -ki buna piste saçılan parçalar da dahil- başka alanlarda kullanabilmek için geri dönüştürülebilecek. 



5.) Şasi ve bataryalar herkes için aynı olacak

Gen3 araçlarında şasiler herkes için standart olacak ve Fransız üretici Spark tarafından tasarlanacak. Spark, şasi üretimi konusunda alanının lideri olan Dallara ile birlikte çalışıyor. Dallara, standart şasiler kullanan Formula 2 ve IndyCar gibi serilerin de şasilerini tasarlıyor ve üretiyor.

Araçların bataryaları da her takım için aynı olacak. Bataryaları Williams Advanced Engineering üretmeye devam edecek. 

Takımlar kendi elektrik motorlarını geliştirebilecekler. 




Takımlar ve pilot kadroları

Porsche

Pilotlar: Pascal Wehrlein, António Félix da Costa

Motor: Porsche

Pandemiden dolayı Formula E'ye istediği başlangıcı yapamayan ve şu ana kadar seride sadece bir galibiyeti bulunan (Meksika 2022) Porsche, Gen3 araçlarıyla birlikte şampiyonluk mücadelesi vermek ve düzenli bir şekilde galibiyetler için savaşabilmek istiyor. 

Sınırlı test süresi zamanı ve FE'deki tecrübesizliklerinden dolayı Gen2'de genellikle orta sıralarda mücadele eden Porsche ekibi, Gen3'e istediği gibi hazırlanabildi. Alman ekip, Gen3 aracının tasarımını tanıtan ilk markaydı ve Ekim ayında aracını piste çıkarmıştı. 

Florian Modlinger önderliğindeki mühendisler, sıcaklık yönetimi gibi sorunlarını çözebildiler. Porsche 99X Electric Gen3'ün şampiyonluk mücadelesi verebilecek bir araç olması bekleniyor. 

Sezona şampiyonluk parolasıyla çıkacak olan Porsche, bu alanda kendilerine yol gösterebilecek birisiyle anlaştı: Sezon 6 şampiyonu António Félix da Costa. 

Andre Lotterer'in yerini alan da Costa, FE'de şampiyonluk kazanmış bir isim ve Porsche'ye bu anlamda önemli tecrübeler getirebilir. 

Pascal Wehrlein ise geçtiğimiz sezonki galibiyetinin üstüne koyarak bu sezon şampiyonluk mücadelesine dahil olmak isteyecektir. 



Andretti

Pilotlar: Jake Dennis, Andre Lotterer

Motor: Porsche

Formula E'de ilk olarak BMW ile işbirliği yapan Andretti, BMW'nin spordan ayrılmasının ardından bu sefer bir diğer Alman otomotiv devi ile anlaştı: Porsche.

Porsche'nin gelmesiyle birlikte, Porsche fabrika pilotu olan Lotterer de takıma katıldı. Lotterer, normalde dayanıklılık yarışlarına odaklanmak istediğinden Porsche FE takımından ayrılmıştı ancak Andretti'nin Porsche ile anlaşmasının ardından Amerikalı ekiple FE'ye geri döndü. 

FE'de birçok kez yarış kazanan ve şampiyonluk mücadelesi veren Jake Dennis ise Andretti ile yarışmaya devam edecek. 



Mahindra

Pilotlar: Lucas di Grassi, Oliver Rowland

Motor: Mahindra

Dokuzuncu sezon öncesinde şampiyon pilot Lucas di Grassi'yi kadrosuna katan Mahindra, kendi motorunu üreten birkaç üreticiden biri konumunda. Di Grassi'nin yanında ise Oliver Rowland yer alacak ve takımla 2. sezonuna başlayacak. 

Takımın efsanevi takım patronu Dilagh Gill, sezon öncesinde takımdan ayrıldı ve Gill'in boşluğu, FIA'dan Frédéric Bertrand ile dolduruldu. Hindistanlı marka, di Grassi ve Bertrand'ın takıma gelmesi ile birlikte orta sıraların alt bölümünden kurtulmak ve ön tarafla açılan arayı kapamak istiyorlar ancak durum pek parlak gözükmüyor. 

Mahindra takım patronu Frederic Bertrand, takımın testlerdeki mevcut durumundan memnun olmadığını, bu nedenle ilk yarışta orta grupta yer alabilmenin gerçekçi bir hedef olacağını söylemişti. 

Dolayısıyla -en azından sezonun ilk bölümünde- Mahindra'nın bir galibiyet adayı olacağını düşünmek mantıksız olur. 



ABT CUPRA 

Pilotlar: Robin Frijns, Nico Müller

Motor: Mahindra

Abt, bir yıllık aranın ardından Formula E'ye geri döndü ve yanında elektrik yarışlarının önemli markalarından CUPRA'yı da getirdi. Extreme E ve ETCR gibi elektrikli serilerde başarılı olan CUPRA, bu serilerdeki başarılarını FE'ye de taşımak istiyor. 

Mahindra'nin motorunu kullanacak olan ekip, pilot kadrosunda ise tecrübeli isimler tercih etti. FE'nin en tecrübeli isimlerinden Robin Frijns'la anlaşılırken, Nico Muller de ABT CUPRA için sürecek. İki isim de FE'de daha önce podyuma çıkmış isimler. 

ABT-CUPRA işbirliğinin nasıl sonuçlar vereceğini yakın zamanda göreceğiz. 




DS Penske

Pilotlar: Jean-Eric Vergne, Stoffel Vandoorne

Motor: DS

Stellantis'in en büyük markalarından DS, artık Techeetah ile birlikte değil. Dört yıllık başarılı birlikteliğin ardından, yollar ayrıldı ve DS, artık Penske ile işbirliği yapıyor. Artık DS araçları, Penske Autosport ile yarışacak ancak pit duvarındaki çoğu mühendis DS'den olacak. 

DS E-Tense FE23'ün direksiyonunda 2 Dünya Şampiyonu olacak. Çifte şampiyon Jean-Eric Vergne, DS'de kalmaya devam ediyor. Son şampiyon Stoffel Vandoorne ise Mercedes'in spordan çekilmesiyle birlikte DS ile anlaştı ve yeni sezonda şampiyonluğunu korumak için piste çıkıyor. 

DS, António Félix da Costa'yı Porsche'ye kaybetse de yerine bir diğer dünya şampiyonunu getirerek bu alandaki açığı kapamayı başardı. 

Markanın kendi ürettiği motoru ise Valensiya testlerinde ümit verici bir performans gösterdi ve 9. sezon öncesinde FE tarihinin en başarılı markasından beklentiler büyük. 



Maserati

Pilotlar: Maximilian Günther, Edoardo Mortara

Motor: DS

Venturi Racing'i devralarak motor sporlarına geri dönen ikonik marka, Maximilian Günther ve Edoardo Mortara gibi FE'de kendini kanıtlamış isimlerle anlaştı. Motor alanında ise yine kendi kendini kanıtlamış bir marka olan DS ile anlaşma yapıldı. 

Maserati'nin Valensiya testlerindeki performansı oldukça iyiydi. Takım hem dayanıklı hem de hızlı bir görüntü çizerken, rakiplerine kıyasla çok daha az sorun yaşadı ve İtalyan markayı birçok kez zaman tablolarının zirvesinde gördük. 

Her motor sporları taraftarının bildiği gibi, testlerdeki dereceleri ve performanslara fazla anlam yüklememek gerekiyor. Yine de Maserati'nin FE yolculuğuna güçlü bir başlangıç yaptığını ve doğru isimler/markalarla anlaşarak sağlam bir temel attığını söylemek mümkün. 



McLaren

Pilotlar: Jake Hughes, Rene Rast

Motor: Nissan

En büyük takipçi kitlesine sahip markalardan biri olan McLaren, Extreme E'nin ardından Formula E'ye de katıldı. Zak Brown, geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen Berlin E-Prix hafta sonunda spordan ayrılan Mercedes FE takımını devralacakları açıklamıştı.

Brown'un yarış dünyasında bir McLaren hanedanlığı kurma isteği, bu kararda etkili olmuş gibi duruyor. 2023'ten itibaren McLaren; F1, IndyCar, Formula E ve Extreme E de yarışacak. Otomobil yarışları dünyasında da yer alacak. 

Spordan ayrılan Mercedes ekibini devralan McLaren, geçtiğimiz yıllarda Mercedes ile şampiyonluğa ulaşan teknik kadronun çoğunluğuna sahip ve isim olarak seride yeni olsa da teknik kadro açısından tecrübeli ve kazanmayı bilen kişilere sahip. 

Nissan motoru kullanacak olan McLaren, pilot olarak ise Jake Hughes ve Rene Rast ile anlaştı.

Valensiya testlerindeki performanslarına bakıldığında Papaya renkli aracın gerçekten iyi olduğunu görebiliyorduk. Tıpkı Maserati gibi pozitif bir sürprize imza atan McLaren, zaman tabloların üstünde yer aldığı seansları geride bıraktı ve olumlu bir görüntü çizdi. Buna ek olarak, testlerde gerçekleştirilen "Test yarışını" da McLaren kazandı. 

Hughes, çizgiyi Günther ve Rast'ın önünde ilk sırada geçmeyi başardı ve sezonun "ilk galibiyetini" almış oldu. 

Daha önce de belirttiğim gibi, testlerdeki sonuçlara fazla anlam yüklememek gerekiyor ancak McLaren taraftarları Formula E takımlarından ümitli olabilirler. İngiliz marka, FE'deki ilk sezonunda şampiyonluk için mücadele edebilecek gibi duruyor. 



NIO 333

Pilotlar: Sérgio Sette Câmara, Dan Ticktum

Motor: NIO

Son birkaç yıldır gridin sonunda yer alan NIO, bu yıl yeni kuralları fırsata çevirerek kendisini ön sıralara atmak istiyordu ancak Valensiya testlerindeki görüntü, NIO için pek parlak olmadı. 

Pilot kadrosunu koruyan NIO, testlerde ve test yarışında teknik sorunlar yaşadı ve önemli pist üstü zamanı kaybetti. Dolayısıyla sezonun ilk yarışı öncesinde NIO cephesi hakkında ciddi soru işaretleri bulunuyor. 



Jaguar

Pilot kadrosu: Mitch Evans, Sam Bird

Motor: Jaguar

Geçtiğimiz sezon FE'deki en iyi yılını geçiren İngiliz marka, bu yıl ise bir seviye daha atlayarak şampiyon olmak istiyor. 2023 öncesinde pilot kadrosunu değiştirmeyen İngiliz marka, Mitch Evans sayesinde son yarışa kadar şampiyonluk mücadelesi vermişti ancak mutlu sona ulaşamamıştı. 

Geçtiğimiz sezonu ikinci sırada tamamlayan Evans, bu yıl da şampiyonluk mücadelesinin içerisinde olabilmeyi ve kupayı kazanmayı istiyor. 

Evans'ın yanında ise 11 kez yarış galibi Sam Bird yer alacak. Geçtiğimiz sezon kendisinden görmeye alışık olmadığımız şekilde istikrarsız performanslar gösteren ve sakatlık yaşayan Bird, bu yıl takımına şampiyonluk mücadelesinde yardımcı olmak isteyecektir.

Enerji yönetimi, yarış temposu ve istikrar konusunda griddeki en iyi isimlerden olan Bird, Jaguar'ın markalar şampiyonluğu için vereceği mücadelede önemli rol oynayacak. 



Envision

Pilot kadrosu: Sebastien Buemi, Nick Cassidy

Motor: Jaguar

Envision Racing'de Robin Frijns'ın yerini 4 kez Le Mans galibi ve FE şampiyonu Sebastien Buemi aldı. Nick Cassidy ise takımla devam ediyor.

2022 sezonunda birkaç kez podyuma çıkmayı başaran Çinli marka, bu sezon da podyumlar için mücadele etmeyi umuyor. Testlerde Jaguar motorundan kaynaklanan bir sorun nedeniyle büyük bir kaza yaşansa da Jaguar bu sorunları çözdüğünden emin. 



Nissan

Pilot kadrosu: Norman Nato, Sacha Fenestraz

Motor: Nissan

Gen2'nin son yıllarında kendilerinin de "çözülemez" olarak nitelendirdiği sorunlarla boğuşan ve orta grubun sonlarına gerileyen Nissan, yeni bir jenerasyonun başlamasına en çok sevinen markalardan biridir. 

Geçtiğimiz yılı 9. sırada tamamlayan Nissan, Sebastien Buemi ile yollarını ayırdı. Günther ise Maserati'ye gitti. 

Nissan, böylelikle iki yeni pilot arayışına girmişti ve Japon marka, Norman Nato ve Sacha Fenestraz ile anlaştı. Nato, daha önce Venturi ile FE'de yarışmış ve yarış zaferine ulaşmış bir isim. Fenestraz ise bir çaylak ancak geçtiğimiz sezonun son yarışında sakatlanan Antonio Giovinazzi'nin yerine direksiyon başına geçmişti. 

Pilot kadrosunda olduğu gibi renk düzeninde ve takım adında da değişime giden Nissan, "e.dams" ismini FE takımından çıkardı. Sonrasında da kiraz çiçeği ağırlıklı olan renk düzenini tanıttı. 

Takımın neredeyse her alanında değişime giden Nissan'ın Gen3 döneminde ne yapacağını görmek heyecan verici olacak. 



Yarış takvimi

Pandeminin bitmesiyle birlikte, Formula E, yeni şehirlerde ve ülkelerde yarışmaya başlıyor. 16 yarıştan oluşan 2023 Formula E takviminde, 4 yeni şehir olacak: Haydarabad, Cape Town, Sau Paulo, Portland. 

Formula E 2022-2023 Takvimi: 

14 Ocak 2023 - Mexico City
27-28 Ocak 2023 - Diriye, Suudi Arabistan
11 Şubat 2023 - Haydarabad, Hindistan
25 Şubat 2023 - Cape Town, Güney Afrika
25 Mart 2023 - Sao Paulo, Brezilya
22-23 Nisan 2023 - Berlin, Almanya
6 Mayıs 2023 - Monako
3-4 Haziran 2023 - Cakarta, Endonezya 
24 Haziran 2023 - Portland, Oregon, ABD
15-16 Temmuz 2023 - Roma, İtalya
29-30 Temmuz 2023 - Londra, Birleşik Krallık



Güvenlik aracı

Tamamen elektrikli bir yarış serisi olan Formula E'nin, güvenlik araçları da hep elektrikli otomobillerden seçildi. BMW, 2014-2015'teki ilk Formula E sezonundan bu yana serinin güvenlik aracı tedarikçisiydi. 

Ancak BMW, 2020-21 sezonunun sonunda Formula E'den fabrika ekibini çekti ve güvenlik aracı tedarik anlaşması da sona erdi.

Bunun üzerine seri yönetimi, geçtiğimiz sezon bu görevi üstlenmesi için Porsche ile anlaştı. Bu yıl da güvenlik aracı Porsche olacak.

Bu görev için en hızlı elektrikli Porsche aracı olan Taycan Tubo S seçildi. Bu araç, 560 kW (761 beygir) güç üretebiliyor. 0'dan 200 kilometre hıza 2,8 saniyede çıkan otomobilin en yüksek hızı 260 km/saat.



tr.motorsport.com