Formula 1 direksiyonu, araç ile pilot arasındaki çok büyük önem taşıyan bir kontrol aracıdır. Pilotlar, ayaklarını dahi gazdan çekmeden direksiyon üzerinde yer alan düğmeler aracılığıyla araçtaki birçok şeyi kontrol edebilir.
Formula 1'in ilk yıllarında araçlarda bulunan direksiyonlar, klasik yol araçlarından doğrudan alınan direksiyonlardı. Genellikle ahşaptan yapıldığı için eldiven kullanılması gerekiyordu. Dönme işlemini kolaylaştırmak için direksiyon oldukça büyük ve yuvarlak oluyordu.
1960 ve 1970'lerde araçlar gelişip kokpit içerisi daraldıkça, direksiyonlar da evrim geçirmeyi sürdürdü. Küçülen kokpit boyutlarıyla direksiyonlar da daha küçük hal aldı.
Yarı otomatik vites kutularının kullanılmaya başlanmasıyla günümüzde kullanılan direksiyon arkası kulakçıkların ilk versiyonları direksiyonlarda yerini aldı. Günümüzde artık debriyaj da direksiyon üzerinden kontrol ediliyor.
Formula 1 direksiyonlarına yerleştirilen ilk düğme "boş" düğmesi oldu. Araç spin attıktan sonra vitesin boşa geçmesi önemliydi. Bunun ardından telsiz konuşmaları için bir düğme eklendi.
Modern araçlarda gaz ve fren pedalları dışında araçtaki kontrollerin tümü neredeyse hep direksiyon üzerindeki düğmelerden yapılıyor. Direksiyon üzerindeki bu düğmelerle pit alanı hız limitörü, fren ayarları, yakıt karışımı, motor haritası gibi aklınıza gelecek her şeyin kontrolü gerçekleşiyor. Direksiyona son eklenen düğmelerden ikisi ERS ve DRS düğmeleri oldu.
Kontrol düğmelerinin dışında yeni nesil direksiyonlarda ayrıca, bir LCD ekran yer alıyor. Bu ekranda vites değişimi için devir ışıkları da yer alıyor. Yarış kontrolü de gerekli olması halinde direksiyon üzerindeki LCD ekrana GPS mesajlarını iletebiliyor. Bu mesajlarda uyarı ışıkları, bayrak bilgileri, olası tehlikeler pilotlara bildiriliyor.
Direksiyonların tam tur dönmesi gerekmediği için, tasarımları da ona göre belirleniyor. Bu açıdan direksiyonun sadece iki yanının tutulacak şekilde tasarlanması yeterli oluyor.
Formula 1 aracının en teknolojik parçalarından birisi olan direksiyon, direksiyon mili ile tekerlekleri mükemmel şekilde birbirine bağlar. Aracı yönlendirme mücadelesinin yanında aynı zamanda tüm kontrollerle aracın diğer bölümleri arasında elektrik ve elektronik bağlantı kurmak büyük mücadele gerektiriyor. FIA teknik kurallarına göre pilot, bir olumsuzluk durumunda 5 sn'de araçtan çıkabilmeli. Pilotun kokpitten çıkabilmesi için direksiyonun da çıkarılması gerekiyor. Bu açıdan 5 sn'lik çıkma süresine direksiyonun çıkarılması da dahil.
Formula 1 araçlarında artık hidrolik direksiyonlar bulunuyor. Direksiyona uygulanan gücün gittikçe azalmasıyla direksiyonların boyutu da sürekli küçülüyor. Bu yüzden günümüz F1 aracı direksiyonları, normal yol araçları direksiyonlarından neredeyse yarı yarıya daha küçük.
Direksiyon üzerindeki düğmeleri öğrenelim
• Sol üstteki tuş basıldığı zaman sürücünün pit duvarıyla olan iletişimini sağlayan telsizi aktifleştiriyor.
• 'N' tuşu, aracın vitesinin boşa alınmasını sağlıyor ve geri vitesin seçilmesinden önce kullanılıyor.
• 'OT' tuşu, geçici bir süreliğine aracın maksimum güçte çalışmasını sağlıyor. Bu seçenek, sürücü bir rakibini geçmek istediğinde veya rakibine karşı savunma yaparken kullanılabiliyor.
• 'X' tuşu pit duvarına onay vermek için kullanılan hızlı bir yöntem. Sürücü bu sayede telsizden veya pit tabelasından altığı mesajı onaylamak için telsizi aktifleştirmek zorunda kalmıyor. Bu tuş ayrıca direksiyon üzerinde yapılan bir ayar değişikliğini kabul etmek için de kullanılabiliyor. Ayrıca sürücü eğer aracın davranışı üzerinde bir değişiklik fark ettiyse ancak bunu telsizden anlatamıyorsa, bu tuş basıldığı anda telemetrede bir nokta bırakıyor. Böylece sürücü garaja geri geldiği zaman, mühendisler ile birlikte telemetre verileri üzerinden geçebiliyor.
• Mavi tuş kalkış haritalaması üzerinde çoklu etkiye sahip.
• PLS tuşu pit limitörünü aktif ediyor veya kaldırıyor.
• BRK butonu güç tasarrufu için kullanılıyor.
• Sürücü, direksiyonun altındaki +/- tuşlarını kullanarak ekrandaki bilgileri değiştirebiliyor.
• Sağdaki yeşil kontrol motor haritalamasını düzenlemek için kullanılıyor.
• Sol taraftaki kırmızı kontrol aracın hidrolik sistemini kontrol ediyor.
• Sağdaki sarı ve soldaki gri kontrol diferansiyel ayarları için kullanılıyor.
• Sağdaki mavi kontrol fren dengesinin ayarlanmasını sağlıyor.
• Ortadaki döner kontrol, önceden yapılan ayarların seçiminde kullanılıyor. Örneğin pit-stop'dan sonra değişen lastik hamuruna göre burada o hamura uygun ayarlar seçiliyor. Yağmur lastiklerinin çapının da farklı olduğunu düşünürsek bu kontrol sadece performans odaklı bir kontrol değil. Patlak lastik seçeneği ise hem garaja hazır olmaları için bir sinyal yolluyor, hem de güç ünitesini koruma moduna alıyor.
Miami GP 5 Mayıs 2024
