Bugün 45 sene önce aramızdan ayrılan Francois Cevert'in 74. doğumgünü. Watkins Glen'deki kazası yüzünden aklımızda hep Jackie Stewart'ın ögrencisi olarak kaldı. Bu büyük bir onur olsa da Cevert'in yetenekleri çok daha büyük işlere imza atmayı hak ediyordu. Motorsporları ikonu olmak için çıktığı yolda bunu başardı, yalnızca biz onun kariyerindeki öğrenim sürecini tamamladıktan sonra emeğinin meyvelerini aldığı döneme tanık olamadık.

Cevert duygularını asla saklamayan biri olarak her zaman işini tutkuyla yaptığını ve dünyanın en mutlu insanı olduğunu belirtmişti. Rusya'dan Fransa'ya kaçan ve burada ünlü bir kuyumcu olan Charles Goldenberg ile Hugette Cevert'in, Nazi işgalinden dolayı evlenemediği dönemde dünyaya gelen Francois ve 3 kardeşi yasalar gereği annesinin soyadını aldı. Henüz küçükken babasıyla geleceği hakkında tartışan Francois Cevert babasının kendi mesleğini devam ettirmesini veya küçüklükten beri çaldığı piyanoda ilerlemesini istemesine rağmen varlıklı ailesine karşı çıkarak en büyük tutkusunu meslek haline getirmek için ailesinin hiçbir şekilde destek olmama tehdidini göze aldı ve para kazanmak için çeşitli işlerde çalıştı. Kazandığı f3 bursu ile Matra'dan çok daha yavaş olan Alpine'ı seçerek büyük bir hata yapsa da sonraki senelerde daha iyi bir otomobille yarışma şansına erişerek kendisine 1969 yılı için F2'nin kapısını açtı. O dönem birçok Formula 1 pilotu da bu yarışlara katılabildiği için Cevert en iyilerle rekabet etme şansı bulacaktı. F1 genel klasmanında ciddi bir farkla lider olan Jackie Stewart ve gelecek sezona yeni bir pilotu kadrosuna katmak isteyen takım patronu Ken Tyrell da Crystal Palace’taki Cevert’in kariyerinin seyrini değiştirecek yarışta bulunuyordu. Jackie Stewart yarışı kazansa da ismini ilk kez Ken Tyrell’dan duyduğu Fransız genç yeteneğin seneye takımda olması gerektiğini patronuna ileterek Cevert ile aralarındaki büyük dostluğun ilk adımını atmış oldu. Aynı sene Reims’te karşı karşıya gelen ikiliden galip çıkan pilot Francois Cevert olmuştu. Pistin son virajına lider giren pilot dezavantajlı olduğu için bir süre Stewart ile yanyana gittikleri anda atak yaparak yarışı kazandı. 1970 senesinin başında Cevert F1’e adım atamasa da Ken Tyrell’ın radarında olduğu kesindi. Vatandaşı Johnny Servoz Gavin’in geçirdiği kaza ve özel hayatından dolayı spora olan isteksizlikten emekli olmasının ardından Francois Cevert’in Formula 1 kariyeri Ken Tyrell ve Jackie Stewart sayesinde başlamış oldu. İkilinin birlikte yarıştıkları ilk yarış olan Hollanda GP’sinde Ken Tyrell’ın isteğiyle ikili beraber turlarken Cevert olumlu etkileri birkaç tur sonra hissederek sıralama turlarında yukarılara tırmanmaya başladı. Kaynaşma süreci beklenenden çabuk sürse de Jackie Stewart ilk başlarda kendini öğretmen rolünde hazır hissetmiyordu. Zira o dönem sadece 1 şampiyonluğu bulunuyordu ve son şampiyon ünvanı ona başka bir yük bindirmişti. Tekrar Cevert’e dönecek olursak o hafta sonu daha kat etmesi gereken uzun bir yolu olduğunu gösteren bir izlenim bırakmıştı. Yarışa 15.sırada başlayıp arızadan dolayı çekilmek zorunda kalırken Stewart aynı arabayla 2.başlayıp 2.bitirmeyi başardı. O hafta sonundan bir başka detay ise Piers Courage’ın yaptığı kazada hayatını kaybetmesiydi. Böylece Cevert daha ilk yarışından sporun acı yüzüyle tanışmış oldu. Ancak o sene trajik olaylar maalesef bunla sona ermeyecek ve Monza’da sıralama turlarında kendisinin yaklaşık 200 metre önünde genel klasman lideri Jochen Rindt de yaşamını yitirecekti. Rindt Jackie Stewart’ın o dönem en yakın arkadaşıydı. Rindt’in yaşamını yitirmesinden 1 gün önce arabasıyla spin atıp bunu arkadaşlarına esprili bir dille anlatsa da bu trajik olay antrenmanda yaptığı o hatanın gözünde çok daha ciddi bir olay haline gelmesine neden oldu. Cevert o gece uyuyamadığını ve aynı kazanın kendisinin de başına gelebileceğini düşünmekten kendini alıkoyamadığını söylese de ertesi gün kariyerinin ilk puanını 6.olarak aldı. Kanada GP’sine 4.başlamak haricinde kayda değer başka bir başarı yakalayamadı



1970 sezonunu sadece 1 puanla bitirse de başta Ken Tyrell olmak üzere takımda memnuniyet hakimdi. Cevert 26 yaşına basmıştı lakin diğer Formula 1 pilotlarına göre çok tecrübesizdi ve bu tecrübeyi yarıştığı Tyrell-March ile kazanabilmesi çok zordu. Bu yüzden Ken Tyrell kendisinin limitleri zorlamaması konusunda Cevert’i sık sık uyarıp başarılı bir sonuç elde ettikten sonra bile kontrolü elden bırakmamasını söylemişti. Arabayı tanıması ve performansı hakkında uzun süre düşünmesi bu sene herhangi bir yarışta geçeceği birkaç pilottan çok daha önemliydi.1970’in son yarışlarında sadece Jackie Stewart’a verilen ve yarışları bitiremese de harika sıralama turu dereceleri elde etmesini sağlayan Tyrell otomobili 1971 sezonu için çok daha umutlu görünüyordu. Yeni sezonda Tyrell, March takımından tamamen ayrılınca otomobil Cevert’in gelişen ve iyi sonuçlar alabilen bir yardımcı pilot olmasına olanak sağlayacaktı ancak Ken Tyrell’ın ilk başta planladığı gibi Cevert’in hala zamana ihtiyacı olduğu belliydi. Öyle ki Jackie Stewart 4 yarış sonunda 21 puanla genel klasman lideriyken Cevert’in henüz puanı yoktu. Buna rağmen Cevert üstüne koyarak ilerlemeyi sürdürüyordu. Kendi ülkesi olan Fransa’da 7. Başladığı yarışı 2.bitirerek kariyerinin ilk podyumunu alırken mentörü Stewart polden başladığı yarışı kazanmayı başardı. Bu yarışla beraber Cevert’in kabus gibi başlayan sezonu gittikçe iyiye gitmeye başladı. İngiltere’deki hayal kırıklığının ardından önce Almanya’da en hızlı tur ve 2.’liği, sonrasında ise puan aldığı ilk yarış olan İtalya’nın sıralama turlarında Stewart’ı geçtikten sonra elde ettiği 3.lüğü sezonun kalanında bir galibiyete ulaşabilecek yetenek ve otomobile sahip olduğunu gösteriyordu, sadece bunun için iyi bir fırsata ihtiyacı vardı. Sezonun son yarışı olan Watkins Glen’e geldiğimizde Jackie Stewart halihazırda şampiyonluğu büyük bir farkla garantilemiş ve bu yarışta da pol pozisyonunu kapmıştı. Cevert ise buna karşılık yarışa 5.başlıyordu. Harika bir start sonrasında bir anda 3.’lüğe yükseldikten sonra Denny Hulme’u da geçip Jackie Stewart’ın arkasına yerleştikten sonra Stewart’ın yaşadığı denge problemleri, Cevert’in baskısına karşı hiçbir şey yapamayacağını gösteriyordu ve öyle de oldu: Francois Cevert ilk yarışını kazanmak üzerine liderliği aldı ve kötü başlayan sezonunu başarılı bir şekilde toparlayarak genel klasmanı 3.tamamladı.



1972 sezonu Cevert için 1971’in başı kadar kötü geçti. Tyrell, Mclaren ve Lotus’tan ciddi anlamda yavaş olmasına rağmen takım sıralamasındaki 2.’liği Jackie Stewart’ın
bireysel çabasıyla elde etti ancak Cevert ona sorulduğunda da söz ettiği gibi Stewart seviyesinden uzaktaydı ve öğrenecek çok şeyi vardı. Seneyi galibiyetsiz kapattı ama Belçika ve geçen sene galip geldiği Watkins Glen’de aldığı podyumlar unutulması gereken bu facia sezonu bir nebze olsun toparladı. Yine de Cevert genel klasmanda 6.’lıktan öteye gidemedi.



Yukarıda da belirttiğim gibi Cevert geleceğe odaklanıyor ve gelişimine özen gösteriyordu ancak 1973’e girdiğimizde artık yaşı 29’a gelmişti ve Jackie Stewart’a karşı sağlam bir rakip olamamıştı. Hala ondan öğrenmesi gereken çok şey vardı. İkili pist dışında da sık sık vakit geçirdi ve Stewart’ın da dediği gibi Cevert artık Stewart ailesinin bir mensubu haline geldi . Kısacası Cevert’in kendisinin Formula 1’deki elit pilotlardan biri olduğunu göstermek için son senelerinden biriydi. Hem Stewart hem de kendisi gittikçe yaşlanırken sabır ve dostluğa dayanan ilişkilerinde Cevert’in de mutlu sona ulaşması için Stewart’tan son bir şeyler öğrenmesi gerekiyordu. Cevert’e göre bir pilot, diğerine bildiği her şeyi öğretirse o pilot mutlaka öğretmenini geçecekti. Bu yüzden ona özellikle analitik ve teknik açıdan büyük bir kimlik kazandıran Stewart’ın yenilmez olmadığına inanıyordu. Bunu başarmak için de hiçbir hata yapmaması ve arabasını çok iyi bir şekilde ayarlaması gerekiyordu ki tecrübe olmadan bu bileşenlerin bir araya gelmesi zordu. Formula 3’e 22 yaşında başlaması Cevert’in en büyük handikapıydı ve bu yüzden Stewart, eleştirenlerin aksine Cevert’in zamanla bir şampiyona döneceği konusunda ona kesinlikle güveniyordu. Zaten bir pilotun ne kadar iyi olduğunu görmemiz için 3 sene geçmesi gerektiğini düşünen de kendisiydi. Cevert’in 3.tam sezonu kesinlikle ilk ve ikincisinden daha iyiydi. Saf hız konusunda Lotus’un gerisinde kalan Tyrell istikrarıyla öne çıkıyordu ve Stewart hala gridin en iyi ve istikrarlı pilotu olduğu için uzun vadede karlı çıkan taraf olması kuvvetle muhtemeldi. Buna bir de şampiyonluk adaylarından Ronnie Peterson’ın teknik bilgi konusundaki zaafiyeti eklenince İsveçli pilotun yeni takımıyla başlangıcı oldukça zayıf oldu ve Stewart bir kez daha şampiyonluğun en büyük favorisi haline geldi. Sezonun ilk yarışı Arjantin’de Cevert’in kendini gösterme sezonuna başlaması gereken türdendi. 6.sırada start alsa da henüz ilk virajda liderliğe yükselerek yarışı muhteşem bir şekilde açtı. Ancak son şampiyon Fittipaldi kendisini son turlarda geçmeyi başarmıştı. Sezonun 4.yarışı olan İspanya’da da Fittipaldi’nin arkasında 2.olsa da Tyrell pilotlarının toplam puanı (Stewart 19/ Cevert 12) lider Fittipaldi ile aynıydı (31). Bu dönemde Jackie Stewart sezonun nasıl bittiğine bakmadan emekli olmaya karar verdi ancak bunu sezon bitene kadar kimseye söylemeyecekti . Sezonun kalan kısmında Cevert ile daha da yakın olup ona tüm tecrübelerini aktararak Tyrell’ın muhtemel yeni liderini ayrıcalıklı bir şekilde yetiştirmek istiyordu. Formula 1’e geldiğinde bir deli gibi araba kullanıp yeteri kadar düşünmediğini söyleyen Cevert, Stewart ile bu 3 senelik süreçte büyük bir mesafe kat etti ve etmeye de devam ediyordu. Spa’da Tyrell sezonun ilk dublesini yaparken Cevert bir kez daha Stewart’ı destekleyen pilot olmuştu. Stewart Monaco’yu kazanırken Cevert bir kez daha podyumdaydı. Kalan yarışlarda Lotus tarihe geçecek bir değişim yaşadı ve sezonun bu bölümüne kadar puan alamayan pilotu Peterson kalan yarışlarda en çok puan alan isim olurken bu sefer çöküşü Emerson Fittipaldi yaşadı. Bu arada Stewart’ın bırakacağından haberdar takımlar da Cevert ‘e teklifler götürmeye başlamıştı. Bu takımların başını Ferrari çekerken Cevert’in danıştığı ilk isim öğretmeni Stewart olacaktı. Stewart Cevert’e, onu sıkıştıran Ferrari’yi sezon sonuna kadar bekletmesini ve zaten ondan iyi kimseyle imzalayamayacağını söyledi. Cevert sezon ilerledikçe istikrarını sürdürerek podyuma çıkmaya devam ediyordu. Özellikle de Almanya’da Stewart’ın ensesinde yarışarak seviyesini gösterdi ancak Ken Tyrell’ın dediğine göre Stewart’ı geçmek istemiyordu ve takımın menfaatleri doğrultusunda hareket edip zamanını bekliyordu. Artık bir turluk süreçte Stewart’a yaklaşabilirdi ama aralarındaki tecrübe farkı Cevert’in hala genel klasman için kafa tutabilmesine engel oluyordu. Umut vadeden kariyerinin son podyumu maaelesef Nurburgring’de olacaktı. Jackie Stewart, karısı Helen ve Francois Cevert birlikte geçirdikleri tatilin dönüşündeki Watkins Glen’deki sezonun son yarışına hazırlandılar. Bu aynı zamanda Jackie Stewart’ın 100.ve son yarışıyken Cevert de 2.pilot statüsündeki son yarışındaydı. Yarış başında Ken Tyrell şampiyonluğu zaten garantiledikleri için yeni planını Stewart’a anlattı: Eğer Cevert ve Stewart yarışı beraber önde götürürlerse Stewart liderliği Cevert’e vererek ABD GP’sini bir nevi bayarak teslim törenine dönüştürecekti. Stewart bu karara ilk önce mesafeli yaklaşsa da sıralama turları sonuçlarına göre hareket edebileceklerini söyledi. Ancak Francois Cevert o gün mentörüne uymayarak farklı bir teknikle aldığı virajda felaket bir kaza geçirmiş ve hayatını kaybetmişti.



Hurdaya dönmüş Tyrell’ı ilk gören isim dönemin çılgın pilotlarından Jody Scheckter’di. Scheckter ilk kez böyle bir kazaya tanık olmuş ve diğer pilotların bu acı habere rağmen devam etmelerine çok şaşırmıştı. Artık Formula 1 onun hayatta kalmaya çalıştığı bir yer olmuştu. Cevert’in vefatı ise elbette en çok Stewart’ı üzmüş ve bir sporun bunları yaptığını hatırladıkça sinirlendirmişti. Kendisi kazayı en son görenlerden biriydi ve herkesin bırakıp gitmesi ile kazanın durumu Stewart’ın içinde hiçbir umut bırakmamıştı. Orada bir süre kaldıktan sonra tıpkı diğer dostlarını pistte kaybettiği zamanki gibi yoluna devam etti, pilot olmak için belki de gerekli olan buydu. Ancak Stewart’ın dediği gibi Francois Cevert’in hayatını kaybetmesi onun motorsporları hayatında başına gelebilecek son şeydi. Bu yüzden de orada kalmadığı için sonsuza dek pişmanlık hissetmesi oldukça normal. Büyük üzüntü içinde olan bir başka isim ise patron de Ken Tyrell’dı. Tyrell ona sorulduğunda birkaç hafta boyunca kazanın etkisini atlatamadığını ve tıpkı Vanwall patronu Tony Vandervell’in 1958’in son yarışında genç pilotu Stuart Lewis Evans hayatını kaybedince yaptığı gibi Formula 1’e devam etmemeyi bile düşündüğünü söyledi. Takım mekanikeri Jo Ramirez de bu acı kaybı atlatamayan isimlerden biriydi. Cevert’in kendisine çok yardımcı olduğunu ve bu kadar yakın olduğu bir pilotun hayatını kaybetmesini kabullenmenin diğer trajedilere nazaran çok daha zor olduğundan bahsetti. Sonuç olarak Jackie Stewart ve Ken Tyrell’ın ortak kararıyla takım 2 sene önce Cevert’in galip geldiği pist olan Watkins Glen’deki yarıştan çekildi. Ayrıca Jackie Stewart 99 yarışta kalırken Ronnie Peterson’ın yarışı kazanmasıyla takımlar şampiyonu da Lotus oldu. Aslında bunların hiçbiri önemli değildi. Tyrell takımı kendine yeni 2 pilot da bulabilirdi. Ancak birçok insanın içinde açılan bu yara asla kapanmayacaktı. Örneğin Ken Tyrell artık Watkins Glen ismini duyduğunda bile aklına bu trajedinin geldiğinden bahsedecekti. Yukarıda da değindiğim gibi agresif sürüşüyle tanıdığımız Jody Scheckter bir ara sporu bırakmayı düşünse de artık hesaplayan bir pilot olarak ünlenecek ve Dünya Şampiyonluğu’nu da bu şekilde kazanacaktı. Jackie Stewart ise örnek aldığı Jim Clark’tan sonra ilk kez bu kadar derinden sarsılmıştı, yalnızca bu sefer rol model olan kişi kendisiydi. Yıllar sonra Stewart’ın evinin bahçesine hayatında önemli bir yere sahip olup yanında olmayan kişiler adına banklar yaparken Cevert’in adı da Clark ve Rindt ile beraber asla unutulmayan dostlardan biri olarak evinin bahçesinde bulunan banklardan birine yazıldı. İleriki sezonda Tyrell takımının neler yaptığına gelirsek onlar Jody Scheckter ve Patrick Depailler ile anlaşıp 1974 sezonunda rekabetçi bir otomobille devam ettiler. Ferrari Clay Regazzoni’nin yanına Niki Lauda’yı aldılar. Mclaren de geçen sene şampiyonluğu kaçıran Fittipaldi ile anlaştı. 45 puan toplayan Scheckter tecrübesizliğinin kurbanı olarak sezonu 3., tecrübesiz Niki Lauda’yı mağlup ederek 52 puan toplayan Clay Regazzoni 2. ve Cevert’in gelecektekien büyük rakibi olarak gösterilen Emerson Fittipaldi 55 şampiyon oldu. Stewart’a göre bu 10 puanlık fark Cevert lider olsaydı mutlaka aşılacak bir fark olup Cevert’e 1974 şampiyonluğunu getirecekti. Aynı mutlu sona muhtemelen Ferrari ile de ulaşabilirdi. Tyrell takımı ise şampiyonluğa bir daha yaklaşamadı ve 1976’da Scheckter’in genel klasman 3.’lüğünden sonra tamamen düşüşe geçti.



Francois Cevert gerçek bir ikon ve Formula 1 tarihinin en sevilen pilotlarından biri. Aynı zamanda mavi gözleri ve kıvırcık saçlarıyla bulunduğu her ortamda dikkat çeken ve ilgi gören bir renkli bir kişilik. Kariyerine muhteşem bir piyanist olarak veya kardeşlerinden birinin yaptığı gibi kuyumculuğa devam edebilirdi. Ancak o en büyük tutkusunu devam ettirmekte kararlıydı. Ona göre dünyanın en mutlu insanı kendisiydi ve Formula 1 veya sıradan bir spor otomobilinde olması önemli değildi. O, her şekilde mutluydu. Bu yüzden de olması gerektiği gibi ölümden hiçbir zaman korkmadığını sık sık dile getirmekten çekinmedi. Hatta ona soranlara “Neden bu soruları bana soruyorsunuz? Ben bir sporcuyum.” diye cevap verdi. Aynı zamanda ölümden korktuğu zaman bu sporu bırakması gerektiğini söylemişti. Ama tüm bunların altında söylediklerine tamamen zıt düşen ufak bir ayrıntı mevcuttu. Genellikle pozitif ve özgüvenli olmasına rağmen 1973 sezonundaki eleştiriler onu üzen nadir şeylerden biri olmuştu. Hatta o dönemki Formula 1 pilotlarından Jean Pierre Beltoise’in karısı olan kardeşi ve annesi bunun nedenini sorunca bu sene de dünya şampiyonu olamayacağını söylemişti. Elbette önünde uzun yıllar varmış gibi görünüyordu ama Cevert’in bu duyduğu kaygının bir sebebi vardı: 12 yaşında bir medyuma giden Cevert orada kendisine çok başarılı olacağı ancak 30. yaş gününü göremeyeceğini söyleyen kadını ciddiye almayarak oradan ayrılmıştı. Bu yüzden Cevert’in aklında 30.yaş gününden önce şampiyon olmak vardı ve olamaması onu endişelendiriyordu. Maalesef medyum haklı çıkacaktı. Kazadan sonra medyumu Cevert ile çektirdiği fotoğraftan bulan kardeşi medyuma Cevert’in fotoğrafını göstermiştir. Medyum’un ona cevabı ise kendisine, ülke çapında tanınan ve başarılı bir kariyere sahip olacak birinin fotoğrafını gösterildiğidir. Aradan birkaç saniye sonra ise şunu söyler “Ancak şu an hayatta değil”.

Not:Cevert ile Stewart arasındaki ilişkiyi çekilmesi planlanan bir filmle daha iyi anlayabilirdik ancak film ekibinin gerçeği yansıtmamasına karşın Cevert ve Jackie Stewart’ın karısı Helen Stewart’ın ilişki yaşadığına dair bir sahne talep etmesinden dolayı film iptal oldu.



Berk Topal